скачать doc
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ы.АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ АКАДЕМИЯСЫ
ДҮНИЕТАНУ
ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
1 - 4 сыныптар
Аcтана 2010
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Ы.АЛТЫНСАРИН АТЫНДАҒЫ ҰЛТТЫҚ БІЛІМ БЕРУ АКАДЕМИЯСЫ
ДҮНИЕТАНУ
жалпы білім беретін мектептің 1-4 сыныптарына арналған
ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
Астана 2010
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 09.07.2010 жылғы №367 бұйрығымен бекітілген
Бағдарлама авторлары: Кәрібаева Ш.Ш, Аймағамбетова Қ.А, Жүнісова К. Ж, Бірмағамбетов Ә. Б, Мамырова К.Н.
Жалпы білім беретін мектептің 1-4 сыныптарына арналған «Дүниетану» оқу бағдарламасы.– Астана, 2010. – 21 б.
© Ы.Алтынсарин атындағы
Ұлттық білім беру академиясы, 2010
І. ТҮСІНІК ХАТ
«Дүниетану» бастауыш білім беру деңгейінде білім алушылардың бойында қалыптасатын адам, табиғат және қоғам, олардың өзара байланысы мен тәуелділігі туралы білім жүйесін құрайтын кіріктірілген пән.
Дүниетану оқушылардың қоршаған ортаның әртүрлі нысандары мен құбылыстарын оқып-үйренуге бағытталған танымдық іс-әрекеттердің әдістері мен тәсілдерін біртіндеп меңгеруін қарастырады. Оны оқып-үйренудегі негізгі мәселелер бастауыш білім беру деңгейінде оқушылардың оқу үдерісінде дүниені танып-білуі, сол арқылы оларды тәрбиелеу және дамыту болып табылады.
«Дүниетану» оқу пәнінің жалпы мақсаты бастауыш білім беру деңгейінде білім алушылардың бойында жалпыадамзаттық құндылық ретінде табиғат, адамды қоршаған әлеуметтік орта, табиғат пен қоғамның бір-бірімен байланысы және өзара тәуелділігі түсініктері туралы білім жүйесін қалыптастыру.
Оқу пәнінің міндеттері:
білім алушылардың бойында қоршаған ортаны құраушылардың
біртұтастығы мен өзара байланыстылығы туралы қарапайым
түсініктер қалыптастыру;
білім алушыларға құндылықтар жүйесі, әлеуметтік ортадағы мінез–
құлық және қауіпсіздік нормалары және экологиялық мәдениет туралы алғашқы түсініктер беру;
білім берудің бастауыш деңгейінде білім алушыларды оқытудың
келесі деңгейлерінде жаратылыстану және қоғамтану пәндері шеңберінде қоршаған орта туралы тереңірек білім алуға даярлау және олардың бойында өзбетінше қоршаған орта туралы білім алуға деген талпыныстарын қалыптастыру.
«Дүниетану» оқу пәнінің мазмұнын іріктеуде бастауыш білім беру деңгейіндегі білім алушылардың жас ерекшеліктері ескеріліп, оқыту үдерісінің тұлғалық-бағдарлы тәсілі қарастырылды.
«Дүниетану» оқу пәнінің мазмұны мен құрылымын іріктеу кіріктіру, сабақтастық, біртұтастық ұстанымдарын негізге ала отырып құрылды. Оқу материалдарының мазмұны:
1. Адам.
2. Табиғат.
3. Қоғам тәрізді үш мазмұндық желілер бойынша топтастырылған. Осы мазмұндық желілерге сәйкес берілген оқу материалдары сыныптан сыныпқа өткен сайын күрделендіріліп беріледі.
«Адам» мазмұндық желісіне сәйкес оқушылар адамның физиологиялық дамуы, денсаулық оны сақтау, адамның тіршілік іс-әрекетіне қолайлы жағдай тудыру және салауатты өмір салтын құру туралы қарапайым білімді меңгереді. Мұнда адам биологиялық түр ретінде әлеуметтік тұрғыдан қарастырылады.
«Табиғат» мазмұндық желісі бойынша оқушылар қарапайым биологиялық (жануарлар мен өсімдіктердің белгілері, олардың алуан түрлілігі, тіршілік ортасына бейімделуі, бір-бірімен байланысы) және географиялық (жергілікті жерде бағдарлана алу тәсілдері, план және карта, жер қыртысының формасы, пайдалы қазбалар, табиғаттағы су айналымы, ауа райы, климат, Жер ғарыш денесі) ұғымдармен танысады.
«Қоғам» мазмұндық желісі оқушыларға адам мен қоғамның дамуы, Қазақстан халқының мәдени-тарихи мұралары туралы алғашқы түсініктер береді және онда оқушылар адамның қоршаған ортамен өзара қатынасы және өзара байланысы туралы қарапайым білім мен біліктерді меңгереді.
Пән бойынша оқу жүктемесі.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартында ұсынылған типтік оқу жоспарына сәйкес «Дүниетану» оқу пәнінің апталық жүктеме сағаты:
1 сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
2 сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
3 сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат;
4 сыныпта – аптасына 2 сағат, оқу жылында – 68 сағат.
Оқу пәні мазмұнының вариативті бөлігі
Білім мазмұнының вариативті бөлігі білім алушылардың тұлғалық сипатын қамтамасыз ете отырып, балалар мен ата-аналардың сұраныстарын қамтамасыз етеді. «Дүниетану» оқу пәні бойынша келесідей қосымша оқу бағдарламаларын жасау ұсынылады. Мысалы, «Өзіңді тани біл», «Табиғат және адамдар», «Әлем және адам», «Табиғатта қонақта», «Жасыл дәріхана», «Туған ел», «Туған өлкенің табиғи байлықтары» және т.б.
ІІ. ОҚУ ПӘНІНІҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Базалық білім мазмұнын оқыту кезеңдері бойынша сағаттарға бөлу
1 сынып
(барлығы – 68 сағат, аптасына – 2сағат)
Кіріспе (1 сағат)
Қоршаған орта туралы қарапайым түсініктер. Қоршаған ортаның әртүрлі жағдайына алғашқы бақылау жасау. Көргенін және оқығанын әңгімелеп беру. Дүниетану – қоршаған орта туралы пән. Оқу пәнінің маңызы мен оны оқып-үйренудің әдістері.
Адам (6 сағат)
Мен – адаммын. Адам денесінің бөліктері. Адамның физиологиялық өсуі үшін не керек (тағам, дәрумендер, ұйқы). Күн тәртібі.
Көрсетілімдер: Заттарды формасына, түсіне, көлеміне, сапасына қарай ажырату (үлкен-кіші, жұмсақ-қатты, мата, ағаш, темір және т.б. материалдардың ерекшеліктері). Әртүрлі дыбыстарды тыңдап, үндерді ажырату (адамның сөзі, сиырдың мөңіреуі, иттің үруі және т.б.).
Табиғат (36 сағат)
Тірі және өлі табиғат. Табиғаттағы өзгерістер (4 сағат)
«Ауа», «су», «топырақ», «күн» ұғымдары туралы алғашқы түсініктер. Ауа және оның маңызы. Су және оның маңызы. Топырақ және оның маңызы. Жердегі тіршілік үшін Күннің маңызы.
Жыл мезгілдері. Ауа райы: ашық және бұлтты күндер. Жауын-шашын түрлері.
Өсімдік (16 сағат)
Өсімдік туралы алғашқы түсініктер. Бөлме өсімдіктері және олардың өсуі. Өсімдік бөліктері және олардың маңызы. Ағаштар, бұталар, шөптесін өсімдіктер. Өсімдіктердің өсуіне жағдай жасау. Өсімдіктердің тіршілігіне табиғаттағы мезгілдік өзгерістердің әсері.Табиғат және адам өмірінде өсімдіктердің маңызы. Өсімдіктерді қорғау.
Жануарлар (12 сағат)
Жануарлардың негізгі топтары туралы жалпы түсініктер: сүтқоректілер (хайуанаттар), құстар, үй жануарлары, балықтар, бауырымен жорғалаушылар, жәндіктер. Жануарлар және олардың қылықтары. Үй жануарлары және хайуанаттар. Тірі бұрыш жануарлары. Жануарларды бағып-күту.
Адам еңбегі (4 сағат)
Адамдардың мезгілдік жұмыс түрлері. Күз: қыстық отын дайындау, дәнді дақылдар мен жеміс-жидектерді жинау, ағаш отырғызу, үй жануарлары үшін жылы орын дайындау, олардың қыстық азығын, жем-шөптерін дайындау. Қыс: үйлерді жылыту, үй жануарларын бағып-күту, құстар мен хайуанаттарға жем шашу. Көктем: бау-бақшаларды тазалау, топырақты қопсыту, егін егу, көшет егу, малдарды жайылымға айдау. Айнала қоршаған ортаны қорғау.
Практикалық жұмыстар:Өсімдіктің бөліктерін анықтау. Үй жануарлары мен хайуанаттардың қылықтарына қысқаша сипаттама беру.
Топсеруендер:Табиғаттағы жыл мезгілдері мен өсімдік тіршілігіне бақылау жасау.
Қоғамдық-пайдалы еңбек. Үй өсімідіктері мен тірі бұрыш жануарларын күту.
Қоғам (22 сағат)
Отбасы (4 сағат)
Отбасы мүшелері. Отбасы мүшелерінің бір-біріне қамқорлығы. Әке мен ананың отбасындағы рөлі. «Мен», «біз», «менікі», «біздікі» ұғымдарының мәні.
Жеке отбасы мүшелерінің міндеттері. Үйде және қонақта өзін-өзі ұстау ережелері. Этикет. Көршімен. Құрбы-құрдастарымен қарым-қатынас мәдениеті.
Тұрмыстық техникалар мен құрал-жабдықтарды қолданудағы қауіпсіздік ережелері (электр токтары, газ балондары және т.б.). Электр энергиясын және суды үнемдеу.
Мектеп (4 сағат)
Мен оқушымен. Мектеп оқушысының міндеттері. Оқушының мекен-жайы. Оқушының күн тәртібі, сабақ кестесі. Менің сыныбым. Сынып ұжымы. Менің мектебім. Мектеп ұжымы.
Мектепте өзін-өзі ұстау ережесі. Мектеп және оның маңайы. Мектептің мекен-жайы.
Туған қала (облыс/аудан) (6 сағат)
Туған қаланың (облыс/аудан) аталуы., негізгі көшелері, алаң. Жол. Адам жүретін және машиналар жүретін жолдар. Көше қилыстары, бағдаршам. Көшеде жүру ережесін сақтау. Үйден мектепке дейінгі жол. Көлік түрлері, онда жүріп-тұру ережелері.
Мемлекеттік мекемелер туралы ұғым. Мамандық ұғымы, олардың түрлері.
Туған ел (8 сағат)
Менің елім – Қазақстан. Қазақстан республикасының рәміздері – ән ұраны, ел таңбасы, елдің жалауы (туы). Астана – Қазақстанның астанасы.
Республикада тойланып, атап өтілетін ұлттық мерекелер. Наурыз мерекесі.
Көрсетілімдер:Қазақстан туралы, Астана туралы кинодеректер.
Практиклық жұмыстар. Көшеде жүру және қоғамдық орындарда өзін-өзі ұстау ережелеріне рөлдік ойындары.
Қоғамдық-пайдалы еңбек. Үй шаруасына көмектесу. Мерекелік іс-шараларға қатысу.
2 сынып
Адам (8 сағат)
Адамның тіршілік іс-әрекетіне қажетті жағдайлар (үй, киім-кешек, техникалық құралдар, өсімдік өсіру, үй жануарларын ұстау). Адамның тіршілік іс-әрекеті үшін қажетті еңбек.
Адамның сезім мүшелері, олардың маңызы. Тілдің ерекше қызметі. Сезім мүшелерін күту, Салауатты өмір салты.
Табиғат (33 сағат)
Тірі және өлі табиғаттың өзара байланыстары туралы ұғымдар. Өлі табиғат денелері, олардың қасиеті (12 сағат)
Ауа – газ тәрізді зат. Ауаның жалпы қасиеттері. Табиғаттағы және адам өміріндегі ауаның маңызы. Ауаны ластанудан сақтау.
Су. Суддың қасиеті (түсі, дәмі). Су – еріткіш. Ерігіш және ерімейтін заттар. Табиғаттағы және адам өміріндегі судың маңызы. Суды үнемдеу.
Топырақ. Топырақтың құрамы мен оның құнарлылығы туралы түсініктер. Топырақтың маңызы. Топырақты қорғау шаралары.
Күн - жарық пен жылу көзі.
Көрсетілімдер: ауада оттың жаңғыштығына, суды түсіне қарай басқа да сұйықтықтармен салыстыруға, судағы ерігіш заттарға қарапайым тәжірибе жасау.
Өсімдік (7 сағат)
Өсімідіктердің тіршілігіне ауаның, судың, жарық пен жылудың қажеттігі. Өсімдіктердің өсуі мен көбеюі. Өсімідік мүшелері және олардың қызметі.
Жануарлар (8 сағат)
Жануарлар тіршілік ету үшін ауаның, судың, жарық пен жылудың, азықтың қажеттігі. Жануарлардың көбеюі.
Өсімдіктер мен жануарлардың адам өміріндегі маңызы (6 сағат)
Егіншілік. Мал шаруашылығы. Өсімдік және мал шаруашылығы ұғымдары, олардың шикізаттарын кәсіпорындарда қайта өңдеу туралы жалпы түсініктер. Адамның айнала қоршаған ортаны қорғаудағы жауапкершілігі. Өсімдіктер мен жануарларды қорғау.
Көрсетілімдер: өсімдік мүшелерінің, олардың құрылысының, ұрығының, жемісінің кептірмелері. Үй өсімідіктерін ыдысқа отырғызу техникасы. «Көбелек, бақалардың әр түрлі даму кезеңдері» туралы диафильм.
Қоғамдық-пайдалы еңбек: Үй өсімдіктерін көбейту. Мектеп ауласындағы өсімдіктерді күту. Үй жануарларын бағып-күту.
Топсеруендер: Қала жағдайында: саябақтардағы өсімдіктермен, хайуанаттар бағындағы жануарлармен танысу. Жергілікті жерде: мектеп ауласындағы,өз бау-бақшаларындағы өсімдіктермен және үй жануарларымен танысу.
Қоғам (27 сағат)
Отбасы (6 сағат)
Отбасында балаларды қоғамдық-әлеуметтік өмірге дайындау. Ата-анасының жұмыс орны, олардың мамандығы. Отбасындағы ата-әжесінің рөлі. Туыстық қатынастар. Жақын және алыс туыстармен өзара қатынастары. Отбасылық дәстүрлер. Отбасы мүшелерінің дем алуы, бірге дем алу түрлері, оның отбасы мүшелері үшін маңызы.
Мектеп (6 сағат)
Мектеп жұмысының тәртібі: сабақ кестесі, сабақтың басталуы мен аяқталуы, үзіліс. Оқушылар ержесі. Оқушы мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас. Қоғамдық-пайдалы және жалпы мәдени жұмыстар.жауапкершілік пен тәртіп. Сынып ұжымының іс-шараларға қатысуы. Мектеп кітапханасы мен шеберханасында жұмыс істеу ережесі.
Туған қала (облыс/аудан) (8 сағат)
Қала (облыс/аудан) республика әкімшілігінң құрамдас бөлігі. Шаруашылық туралы алғашқы ұғым. Қаланың (облыс/ауданның) негізгі шаруашылық салалары. Тарихи назар аударарлық орындар және мәдени мұралар. Халықтың демалыс орындары. Көшеде және қоғамдық орындарда өзін-өзі ұстау ережелері.
Туған ел (7 сағат)
Біздің Отанымыз Қазақстан – тәуелсіз мемлекет. Мемелекеттік рәміздердің авторлары. Отанымыздың ірі мемлекет қайраткерлері.
Еліміздің шаруашылық салалары туралы жалпы түсініктер: ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп, көлік қатынастары, құрылыс, эенергетика.
Қазақстанның мәдениеті, ғылымы мен білімі туралы жалпы түсініктер. М.Әуезов – ұлы жазушы. Қ.Сәтбаев – көрнекті ғалым-геолог, Қазақстан Ғылым академиясының негізін қалаушы.
Қазақстан республикасының бүкіл халықтық мерекелері: Наурыз – Жаңа жыл. Республиканың тәуелсіздік күні.
Көрнекіліктер. «Астана – менің сүйікті қалам» атты диафильм.
Практикалық жұмыстар. Мектеп кітапханасының ережелеріне сәйкес ұймдастырылған рөлдік ойындар.
3 сынып
Адам (8 сағат)
Адам - табиғаттың бір бөлшегі. Адам ағзасының құрылысы туралы жалпы түсініктер. Қаңқа және бұлшық еттер. Қимыл-қозғалыс. Дем алу мүшелері. Өкпе және оның қызметі. Ас қорыту мүшелері. Қан айналымы. Жүрек және оның қызметі. Жүйке жүйесі. Дене мүшелерінің өзара байланысы.
Дене шынықтырудың қимыл-қозғалыс еңбектерінің бұлшық еттерді қатайту үшін маңызы. Тамақтану гигиенасы. Таза ауада демалу.
Көрнекі құралдар: Қаңқаның моделі, адам жүрегінің үлгі түріндегі көшірмесі (муляж), кестелер, секундомер, спидометр.
Көрсетілімдер: Адам ағзасы мүшелері, олардың қызметтері туралы әртүрлі диафильмдер.
Практикалық жұмыстар: Қалыпты күйдегі және әртүрлі дене жаттығуларынан кейінгі адам пульсінің соғуын өлшеу және салыстыру.
Табиғат (34 сағат)
Табиғатты оқып-үйрену әдістері (4 сағат)
Тірі және өлі табиғат денелеріне бақылау жасау. Бақылау және тәжірибе – табиғатты танып-білудегі негізгі әдістер. Тәжірибе жүргізуді жоспарлау, оның жүргізілуіне бақылау жасау, алынған нәтижелерді қорытындылау.
Көлем және оны өлшеу (уақыт, температура, ұзындық және т.б.), олардың табиғат объектілері мен құбылыстарын оқып-үйренудегі маңызы.
Көрнекі құралдар: Күнтізбе, сағат, термометр, сызғыш және т.б.
Көрсетілімдер: Көлемді өлшеуіш құралдар. Бөлме өсімдіктері жапырақтарының жарыққа қарағандағы жағдайына бақылау жасау.
Практикалық жұмыстар: Көлемді өлшеуіш құралдарымен жұмыс жасау, олардың көмегімен көлемді анықтау.
Дене. Заттар. Құбылыс (4 сағат)
Дене туралы алғашқы түсінік. Табиғи және жасанды денелер. Заттар. Заттың агрегаттық күйі. Табиғаттағы құбылыс.
Көрнекі құралдар. Түрлі заттардың үлгісі.
Практикалық жұмыстар. Табиғи және адам қолымен жасалған денелермен танысу.
Ауа. Су. Ауа райы (4 сағат)
Ауа: жылы және суық ауа. Жел – ауаның қозғалысы. Табиғаттағы су. «Жер асыты сулары», «өзен», «көл», «теңіз», «мұхит» ұғымдары. Бұлт, оның түрлері. Жауын-шашын. Тұман. Ауа райы. Ауаның тазалығын сақтау. Ауа мен судың маңызы.
Көрнекі құралдар: Өзен, көл, теңіздің суреттері. Шыны түбіртек, химиялық колба және т.б.
Көрсетілімдер: Есікті ашып екі бөлме арасындағы ауаның қозғалысына бақылау жасау.
Практикалық жұмыстар: Қазақстандағы және дүние жүзі бойынша ең ірі өзен, көлдердің аттарын дәптерге жаздырту.
Тау жыныстары және пайдалы қазбалар (10 сағат)
Тау жыныстары туралы алғашқы түсінік. Олардың түрлері, қасиеті. Қатты тау жыныстары: гранит, мрамор. Пайдалы қазбалар. Мұнай. Табиғи газ.
Топырақ. Топырақтың түзілуі. Топырақтың қасиеті.
Көрнекі құралдар: Пайдалы қазбалар коллекциясы. «Көмір өндіру», «Мұнай өндіру» - кестелер мен суреттер.
Көрсетілімдер: Пайдалы қазбалар, оларды өндіру туралы диафильмдер.
Практикалық жұмыстар: Пайдалы қазбалар үлгісімен таныстыру.
Топсеруен. Жергілікті жердегі топырақ түрлерімен танысу.
Өсімдіктер (6 сағат)
Құрлық және су өсімдіктері. Мәдени және жабайы өсетін өсімдіктер. Біржылдық және көпжылдық өсімдіктер. Дәнді дақылдар. Дәрілік және улы өсімдіктер.
Көрнекі құралдар: Гербарий. Әртүрлі өсімдіктердің суреттері.
Топсеруен. Жергілікті жердің өсімдіктерімен танысу.
Жануарлар (6 сағат)
Құрлық және су жануарлары. Хайуанаттар мен улы жыландар кездескен жағдайда қауіпсіздік ережесін сақтау. Адамдарға жануарлардан жұғатын аурулардың алдын алу шаралары.
Көрнекі құралдар: Жануарлардың муляжы. Әртүрлі жануарлардың суреттері.
Қоғам (26 сағат)
Отбасы (4 сағат)
Адамдардың өзара қарым-қатынастары. Туыстық байланыстар. Ата-баба шежіресі.
Мектеп (4 сағат)
Мектеп ұжымы. Мектептегі мінез-құлық ережесі. Мектеп және оның айналасы. Табиғат нысандары және адам қолымен жасалған заттар.
Туған қала облыс (облыс/аудан) (8 сағат)
Қазақстан қалалары және туған өлкенің тарихи жерлері. Туған қала/облыс орталығының таңбасы.
Біздің Отан (10 сағат)
Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздерінің маңызы. Қазақстан Республикасының мемлекеттік мерекелері. Қазақстан – көп ұлтты ел. Қазақстан Республикасында тұратын халықтардың мерекелері мен салт-дәстүрлері: Наурыз, Ораза айт, Кұрбан айт, Рождество, Пасха, Сабан той.
Көрнекі құралдар: Астананың суреттері. Мемелекеттік тудың, ел таңбаның макеттері. Қоғам қайраткерлерінің суреттері.
Көрсетілімдер. «Тәуелсіз Қазақстан» туралы диафильм.
Практикалық жұмыстар. «Мәдениет және қоғам қайраткерлері» танымдық ойын ұйымдастыру.
Топсеруен. Қаланың/ауылдың көрнекі жерлеріне саяхат жасау.
4 сынып
Адам (6 сағат)
Адамның тірек-қимыл жүйесі. Адам ағзасының мүшелер жүйесі: жүйке жүйесі; тыныс алу және қан айналым жүйесі; ас қорыту жүйесі; зәр шығару жүйесі және олардың рөлі. Адамның тері, ішек ауруларының алдын алу. Алғашқы медициналық көмек.
Практикалық жұмыстар: Тыныс алу мен жүйке жүйесін нығайтуға арналған жаттығулар кешенін орындау. Қалыпты күйдегі және әртүрлі дене жаттығуларынан кейінгі адам пульсінің соғуын өлшеу және салыстыру. Алғашқы медициналық көмек көрсету тренингісі (кесілген немесе жырылған, күйген, үсіген терінің жарақаттанған бөлігіне).
Табиғат (38 сағат)
Жергілікті жерде бағдарлану әдістері (3 сағат)
Глобус – Жердің моделі. Ғарыш және ғарыштық денелер туралы түсінік. Күн – аспан денесі, оның жарық пен жылу көзі ретінде тіршілікке әсері туралы жалпы түсінік. Ай – Жер серігі. Күн мен түннің ауысуы. Жыл мезгілдерінің ауысуы.
Көрнекі құралдар: Қазақстанның физикалық картасы. Глобус.
Практикалық жұмыстар. Қазақстанның физикалық картасын пайдалануды үйрету.
Туған жер табиғаты. Рельеф (8 сағат)
Жер бедерінің формалары (жазықтық, тау, қырат, ойпат, сай, карьер, тоған, су қоймалары). Қазақстанның жер бедері. Қазақстанның пайдалы қазбалары (мұнай, көмір, газ). Қазақстанның ірі өзендері мен көлдері. Экология туралы түсінік.
Практикалық жұмыстар:Карта және глобуста берілген шартты белгілермен танысу. Қазақстанның физикалық картасынан жер бедерінің түрлерін анықтау. Қазақстанның физикалық картасынан мұнай, газ, көмірдің 1-2 кен орындарын анықтап, кескін картаға түсіру. Глобус пен теллурий арқылы күн мен түннің, жылдың ауысуын көрсету.
Пайдалы қазбалар (6 сағат)
Тау жыныстарының түрлері, қасиеті. Қатты тау жыныстары: гранит, мрамор. Пайдалы қазбалар. Мұнай. Табиғи газ. Қазақстанның ірі кен орындары.
Көрнекі құралдар: Пайдалы қазбалар коллециясы. «Көмір өндіру», «Мұнай өндіру» - кестелер мен суреттер.
Көрсетілімдер. Пайдалы қазбалар, оларды өндіру туралы диафильмдер.
Су (4 сағат)
Табиғаттағы су айналым. Жер асты сулары. Құдықтар. Бұлақтар. Қазақстанның өзен, көлдері. Минералды сулар. Су қоймаларын қорғау
Көрнекі құралдар. Қазақстанның физикалық картасы.
Практикалық жұмыстар. Қазақстанның физикалық картасыннан ірі өзендер мен көлдерді тауып, белгілеу.
Ауа және ауа райы (4 сағат)
Ауа – жердің қалқаны. Ауа райы. Ауа райының өзгеріп тұруы және оның маңызы. Климат туралы алғашқы түсініктер. Қазақстанның климатына жалпы сипаттама. Адамның іс-әрекетінің ауаға әсері. Ауаның тазалығын сақтау.
Көрнекі құралдар. «Ауаның құрамы» кесте.
Практикалық жұмыстар. Флюгердің көмегімен желдің бағытын анықтауды үйрету.
Жергілікті жердің жануарлар мен өсімдіктері (7 сағат)
Жануарлардың көптүрлілігі: құрттар, жәндіктер, балықтар, қосмекенділер, бауырымен жорғалаушылар, құстар, сүтқоректілер. Өсімдіктердің алуан түрлілігі: балдырлар, мүктер, қыналар, қылқан жапырақтылар, гүлді өсімдіктер. Жануарлар мен өсімдіктердің әртүрлі тіршілік ету ортасына бейімделуі. Қорықтар, қорықшалар және ұлттық парктер. Қазақстанның Қызыл Кітабы.
Практикалық жұмыстар: Берілген өсімдіктер кеппешөбінің жинағынан (мүктер, қыналар, қылқан жапырақты, гүлді) әртүрлі өсімдіктерді таңдап алу. Жануарлар мен өсімдіктердің әртүрлі тіршілік ету ортасына бейімделу белгілерін айқындау. Жануралар мен өсімдіктер әлемінің алуан түрлілігі туралы қосымша ақпарат іздестіру.
Жер – аспан денесі (6 сағат)
Ғарыш туралы ұғым. Адамның ғарышты игеруі. Ғарыштық ұшақтар. Алғашқы ғарышкерлер: Ю.Гагарин, Т.Әубәкіров, Т.Мұсабаев ғарыштан Жердің бейнесі. Жер - шар тәрізді дене. Глобус – жердің моделі. Күн – жылу мен жарық көзі. Жердің айналуы. Жарты шарлар.
Көрнекі құралдар: Глобус. Физикалық карта. Теллурий. Ғарыш тақырыбына арналған әртүрлі суреттер.
Көрсетілімдер. Теллурий құралы арқылы Жердің өз осінен айналатындығын көрсету.
Қоғам (24 сағат)
Отбасы (4 сағат)
Отбасы - қоғамның бір бөлшегі. Адамдардың өзара қарым-қатынастары. Туыстық байланыстар. Баланың ата-ана алдындағы борышы.
Мектеп (4 сағат)
Мектеп ұжымы. Мектептегі мінез-құлық ережесі. Мектеп және оның айналасы. Табиғат нысандары және адам қолымен жасалған заттар.
Туған қала облыс (облыс/аудан) (6 сағат)
Қазақстан қалалары және туған өлкенің тарихи жерлері. Туған қала/облыс орталығының таңбасы.
Біздің Отан (10 сағат)
Қазақстанның тарихы. Ұлы Жібек жолындағы ежелгі қалалар. Қазақстан тарихындағы ірі тұлғалар (қазақтың хандары, билері, батырлары).
Ұлы Отан соғысы. Ұлы Отан соғысының қаһармандарының ерліктері (Б.Момышұлы, М.Мәметова, Ә.Молдағұлова).
Қазақстан Республикасының Тәуелсіздігі. Алтын адам – Қазақстанның бетке ұстар таңбасы. Қазақстан Республикасының Конституция – Қазақстан Республикасының негізгі заңы. Әлемдік қауымдастық және Қазақстан. Қазақстанның мәдени және қоғам қайраткерлері.
Көрнекі құралдар: Астананың суреттері. Мемелекеттік тудың, ел таңбаның макеттері. Қоғам қайраткерлерінің суреттері.
Көрсетілім. «Тәуелсіз Қазақстан» туралы диафильм.
Практикалық жұмыстар. «Мәдениет және қоғам қайраткерлері» танымдық ойын ұйымдастыру.
ІІІ. ОҚУШЫЛАРДЫҢ ДАЙЫНДЫҚ ДЕҢГЕЙІНЕ
ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР
1-сынып оқушылары:
бөлмеде өсіп тұрған өсімдік аттарын;
өсімдіктердің бөліктерін;
өсімдік түрлерін;
жануарлардың түрлерін;
өлі және тірі табиғат нысандарын;
мектеп ұжымы туралы;
мектепте өзін-өзі ұстау ережелерін;
мектеп және оның айналасы туралы біледі;
табиғи нысандарды;
табиғатқа бақылау жасау арқылы жыл, тәулік мезгілдерін, ауа райын;
табиғатта өзін-өзі ұстаудың қарапайым ережелерін;
отбасы мүшелерін;
отбасылық мерекелер мен дәстүрлерді;
тұрғылықты мекен-жайын, қаласын/ауылын;
маусымдық жұмыс түрлерін;
қоғамдық орындарда өзін ұстау және жолда жүру ережелерін;
өз Отанын, мемлекеттік рәміздерді, астанасын, ел басшысын;
адамның дене бөліктерін;
жеке бас гигиенасын;
күн тәртібін;
өз денсаулығын сақтау үшін қарапайым күтіну ережелерін білуі тиіс.
Оқушылар:
жыл мезгілдерінің аттарын және табиғаттағы маусымдық өзгерістерді ажырата алуы;
үй хайуанаттары мен жабайы жануарлардың тіршілік ету жағдайын ажырата алуы;
жоспар бойынша табиғат құбылыстарын, өсімдіктерді, жануарларды бақылай алуы;
өсімдіктің өсуі кезінде байқалатын сыртқы өзгерістерді суреттей;
ағаштарды бұталардан ажырата алуы;
өз бақылаулары нәтижесінде адамдар, жануарлар мен өсімдіктер үшін судың, ауаның және топырақтың маңызы туралы әңгіме құрастыра алуы;
бөлме өсімдіктерін күтіп баптау: суару, қопсыту, өсімдік жапырағын шаң-тозаңнан тазарта алуы;
ұжым мүшелерін ажырата алуы;
мектеп және оның айналасын сипаттай алуы;
табиғи нысандарды ажырата алуы;
табиғатқа бақылау жасау арқылы жыл, тәулік мезгілдерін, ауа райын ажырата алуы;
табиғатта, қоғамдық орындарда өзін ұстау және жолда жүрудің қарапайым ережелерін сақтай алуы;
отбасылық мерекелер мен дәстүрлерді сипаттай алуы;
тұрғылықты мекен-жайын, қаласын/ауылын, маусымдық жұмыс түрлерін ажырата алуы;
күн тәртібін, жеке бас тазалығын, денсаулығын күту ережелерін сақтай алуы тиіс.
2-сынып оқушылары:
ауаның, судың негізгі ластану көздерін: көлік түрлерін, тұрмыстық және өнеркәсіп қалдықтарын, олардың қоршаған ортаға тигізетін әсері жөнінде;
адамның сезім мүшелерін;
жеке бас тазалығын, денсаулық сақтаудың, қауіпсіздік тәртібінің ережелерін;
өз өлкесінде кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін;
аңдарды, құстарды, балықтарды, жәндіктерді;
жануарлардың тіршілігіне және өсімдіктердің өсуіне қажетті жағдайларды;
өсімдіктердің тұқымдары мен жемістерін;
өсімдік тұқымының әртүрлі жолдармен: жел арқылы, сумен, жануарлармен, адамдармен таралуын;
өз өлкесіндегі ауа-райы белгілерін;
термометр құрылысын;
ауыз суын, электр көзін үнемді пайдалану ережелерін;
суды, ауа мен топырақты қорғау шараларын;
адамның отбасындағы құқықтары мен міндеттерін;
көлік түрлерін, жаяу жолаушыға арналған жол белгілері мен таңбаларын;
мамандық түрлерін;
тұрмыстық құралдарды;
мемлекеттік мерекелерді: Конституция күні, Республика күні, Тәуелсіздік күні, олардың маңызын;
Қазақстан Республикасында тұратын халықтардың мерекелері мен дәстүрлері: Наурыз, Ораза айт, Кұрбан айт, Рождество, Масленица, Пасха, Сабан той жөнінде;
адамның өмір сүруіне қажетті жағдайларды (үй, киім, техника, өсімдік өсіру, жануарлар асырауды);
пәтердегі, үйдегі, ауладағы аса қауіпті жерлерді;
ғимаратта өрт шыққанда, су құбырлары жарылғанда, газдың иісі шыққанда өмір қауіпсіздігі ережелерін білуі тиіс.
Оқушылар:
жеке бас тазалығын, денсаулық сақтаудың, қауіпсіздік тәртіп ережелерін сақтай алуы;
өз өлкесінде кездесетін өсімдіктер мен жануарлардың түрлерін ажырата алуы;
өсімдікті тұқым арқылы өсіруге тәжірибе жасай алады;
аңдарды, құстарды, балықтарды, жәндіктерді сыртқы белгілеріне қарай ажырата алуы;
жануарлардың тіршілігіне және өсімдіктердің өсуіне қажетті жағдайларды сипаттай алуы;
өсімдіктер мен жануарлардан алынатын өнімдер мен заттарды ажырата алуы;
өз өлкесіндегі ауа-райы белгілерін, тұрғылықты жердегі тірі және өлі табиғат пен маусымдық өзгерістер арасындағы өзара байланысты сипаттай алуы;
термометрдің көмегімен ауа температурасын анықтай алуы;
ауа-райы өзгерістерін бақылау нәтижесіне сәйкес графикалық суреттермен белгілей алуы;
ауаның, судың, топырақтың физикалық қасиеттерін (мөлдірлік, ағымдылық, қаттылық, жылу өткізгіштік, түс, иіс) оқып білуде қарапайым тәжірибе жасай алуы;
табиғатта негізгі тәртіп ережелерін орындай алуды және қоршаған ортаны қорғау шараларын сақтай алуы.
адамның отбасындағы құқықтары мен міндеттерін сақтай алуы;
көлік түрлерін, жаяу жолаушыға арналған жол белгілері мен таңбаларын ажырата алуы;
мамандық түрлерін, тұрмыстық құралдарды пайдалануына қарай ажырата білуі;
мемлекеттік мерекелерді: Конституция күні, Республика күні, Тәуелсіздік күні, олардың маңызын сипаттай алуы;
Қазақстан Республикасында тұратын халықтар мен өз халқының мерекелері мен салт-дәстүрлерінің басты белгілерін (атрибутикасын) ажырата алуы;
адамның өмір сүруіне қажетті жағдайларды (үй, киім, техника, өсімдік өсіру, жануарлар асырау) сипаттай алуы;
ғимаратта өрт шыққанда, су құбырлары жарылғанда, газдың иісі шыққанда өмір қауіпсіздігі ережелерін сақтай алуы тиіс.
3-сынып оқушылары:
салауатты өмір салтының құрылымын (дұрыс тамақтану, дене белсенділігінің, дұрыс ұйқы мен тынығудың, күн тәртібін сақтауды, шынығуды, жаман әдеттің алдын-алу);
дәрумендердің адам өмірі үшін тигізетін маңызын;
дұрыс тамақтанудың маңызын;
су жануарлары мен өсімдіктерінің ерекшеліктерін және олардың өзара байланысын;
орман жануарлары мен өсімдіктерінің ерекшеліктерін және олардың өзара байланысын;
шалғындық жануарлары мен өсімдіктерінің ерекшеліктерін және олардың өзара байланысын;
тұщы суды және топырақты қорғаудың маңызын;
жануарлардан жұғатын аурулардың алдын-алу шараларын және улы жануарлармен кездескенде өмір қауіпсіздік ережелерін;
сынып бөлмесінің, жергілікті жердің суретте, сұлбада кескінін;
қарым-қатынас жасауда топтың басқа мүшелерінің көзқарастарымен санасудың қажеттілігін;
туыстық қатынастар мен ата-баба шежіресін;
Қазақстанның қалаларын, туған өлкесінің ауыл/қаласының тарихи жерлерін бейнеленуін білуі тиіс.
Оқушылар:
дене және ақыл-ой еңбегінің ерекшеліктерін сипаттай алуы;
дене белсенділігінің аздығы, дұрыс тамақтанбау, ұйқы мен күн тәртібін сақтамау салдарынан адам денсаулығының нашарлау себебін түсіндіре алуы;
суда және күннің көзінде болған кезде өзін-өзі ұстаудың қауіпсіздік ережелерін сақтай алуы;
табиғат қауымдастығындағы жануарлар мен өсімдіктердің өзара байланысы мен өзара тәуелділігін түсіндіре алуы;
улы жануарлардың 3-4 өкілін ажырата алуы;
біржылдық, көпжылдық, жабайы, мәдени, дәнді-дақылды, дәрілік және улы өсімдіктердің 3-4 түрін ажырата алуы;
табиғат белгілері бойынша жергілікті жерде бағдарлау үшін тірі және өлі табиғат құбылыстарын бақылай алуы;
табиғаттағы су айналымының жүру барысын сипаттай алуы;
топырақ пен су көздерін шаруашылық іс-әрекетке пайдалану жолдары бойынша мысалдар келтіре алуы;
өлшегіш құралдарды (компас, флюгерді) пайдалана алуы;
флюгердің көмегімен желдің бағытын анықтай алуы;
компастың көмегімен көкжиектің негізгі тұстарын айқындай алуы;
жергілікті жердегі бір нысанның келесі нысанға қатысты орналасқан жерін анықтай алуы;
сынып бөлмесінің сұлбасын суреттен ажырата алуы;
сынып бөлмесінің сұлбасын құрастыра алуы;
сыныптағы өзін-өзі басқару шеңберінде өз ұсынысын және іс-әрекетін дәлелдей алуы;
табиғат белгілері бойынша жергілікті жерде бағдарлау үшін тірі және өлі табиғат құбылыстарын бақылай алуы.
адамдар арасындағы өзара байланыс түрлерін: отбасылық, туыстық қатынастарды ажырата алуы;
Қазақстанның қалаларын, туған өлкесінің ауыл/қаласының тарихи жерлерін сипаттай алуы тиіс;
4-сынып оқушылары:
адам ағзасының мүшелер жүйесін (тірек-қимыл, жүйке, тыныс алу, қан айналым, ас қорыту, зәр шығаруды);
адамның тері және ішек ауруларының алдын-алудың қарапайым шараларын;
теріні жырып, кесіп, күйдіріп немесе үсіріп алған жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету іс-әрекеттерін;
құрттардың, жәндіктердің, балықтардың, қосмекенділердің, бауырмен жорғалаушылардың, құстардың, сүтқоректілердің ерекше белгілерін;
балдырлардың, мүктердің, қыналардың, қылқан жапырақтылардың және гүлді өсімдіктердің ерекше белгілерін;
Қазақстанның өсімдіктер мен жануарлар дүниесі Қызыл кітабының маңызын;
Қазақстанның жануарлар мен өсімдіктер әлемін қорғау шараларын;
жер бедерінің формаларын;
пайдалы қазбалардың (тас көмір, мұнай, табиғи газ, ас тұзы, фосфорит, бор, әктас, мәрмәр, гранит, темір кені, күміс, алтын) қасиеттері, пайдалану ерекшеліктері мен кен өндіру орындары туралы жалпы мәліметтерді;
космос және космос денелері жөнінде;
Жердің өз өсінен және Күнді айналуына байланысты күн мен түннің және жыл мезгілдерінің ауысатындығын;
Қазақстанның даму тарихынан алғашқы мәліметтерді;
«Алтын адам» тәуелсіз еліміздің нышанды бейнесі екендігін;
Ұлы жібек бойындағы қалалар туралы;
Ұлы тұлғалардың Қазақстан тарихына қосқан үлестері туралы;
Отан тарихындағы жеке (оқыған) тарихи жағдайларды;
Қазақстан Республикасының тұңғыш Президентін білуі тиіс.
Оқушылар:
адам ағзасының мүшелер жүйесін (тірек-қимыл, жүйке, тыныс алу, қан айналым, ас қорыту, зәр шығару) сипаттай алуы;
адамның тері және ішек ауруларының алдын алудың қарапайым шараларын сақтай алуы;
теріні жырып, кесіп, күйдіріп немесе үсіріп алған жағдайларда алғашқы медициналық көмек көрсету іс-әрекеттерін рөлдік ойын режимінде орындай алуы;
құрттардың, жәндіктердің, балықтардың, қосмекенділердің, бауырмен жорғалаушылардың, құстардың, сүтқоректілердің ерекше белгілерін ажырата алуы;
балдырлардың, мүктердің, қыналардың, қылқан жапырақтылардың және гүлді өсімдіктердің ерекше белгілерін ажырата алуы;
Қазақстанның табиғат аудандарындағы өсімдіктер мен жануарлар қауымдастығының өзара байланысын сипаттай алуы;
Жер бедері формаларын (жазықтық, тау, қырат, ойпат, сай, тоған, су қоймалары) ажырата алуы;
жүргізілген бақылаулар мен тәжірибелер негізінде Қазақстанның пайдалы қазбаларының қасиеттерін сипаттай алуы;
жүргізілген бақылаулар мен сарамандық жұмыс нәтижелерін қорытынды ретінде өзбетінше дайындай алуы;
Қазақстанның физикалық картасынан пайдалы қазбалардың 1-2 кен орындарын анықтап, контур картаға түсіре алуы;
аспан денелерін Жер – планета, Ай – Жердің серігі, Күн – Жерге жақын орналасқан жұлдыз деп ажырата алуы;
өлі және тірі табиғат нысандарының (бақылау негізінде) өзара байланыстары мен өзара қарым-қатынастарын анықтай алуы;
Қазақстанның физикалық картасынан газ, мұнай, көмір кен орындарын анықтай алуы.
Отан тарихындағы жеке (оқыған) тарихи жағдайларды суреттей алуы;
Қазақтан тарихындағы негізгі оқиғаларды ажырата алуы;
Ұлы тұлғалардың Қазақстан тарихына қосқан үлестері туралы әңгімелей алуы тиіс.
ІV. ОҚЫТУДЫҢ ӘДІСТЕМЕЛІК ЖҮЙЕСІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
«Дүниетану» оқу пәнінің мазмұны оқушылардың айнала қоршаған ортадағы нысандар мен құбылыстарды зерделеуге бағытталған танымдық іс-әрекет әдіс-тәсілдерін біртіндеп меңгеруін қарастырады.
Оқытудың мақсаты бастауыш білім беру деңгейі оқушыларына саналы, жүйелі және берік білім болып табылады. Дүниетану білімі жаратылыстану ғылымдары анықтап берген заттардың белгілері мен қасиеттері, құбылыстар мен процестер, олардың өзара байланысынан тұрады. Білімді игерудегі негізгі әдістемелік заңдылық оқыту үдерісінде оқушыларға бірқалыпты білім беру және дамытудан тұрады. Ұғым оқушылардың сыртқы дүние танымына көмектеседі.
Дүниетану пәнінің мазмұны ұғымдардың мәнін ашып көрсетудегі жүйелік, реттілік ұстанымдарына бағынышты. Бағдарламада оқу материалдары белгілі-бір анықталған жүйе бойынша берілген. Оқушылар адам, табиғат, қоғам және олардың өзара байланысы мен өзара тәуелділігі жайлы берік білім алу мақсатында, алдымен адамның физиологиялық дамуы элементтерін, жануарлар мен өсімдіктердің биологиялық белгілерін, адам мен қоғамның жалпы дамуын зерделейді. Бағдарламада ұғымның қалыптасуы мен дамуының бір-біріне сабақтастығы жақсы қарастырылған. Мысалы, «Адам» мазмұндық желісі бойынша оқушы өзін-өзі танудан бастап, адамның әлемдегі орнын санамалауға өтеді.
Дүниетанудың барлық тараулары мен тақырыптары бір-бірімен өзара тығыз байланыста, сондықтан оны оқып-үйрену оқушылардың жаратылыстану және қоғамтану білім, біліктерін реттілікпен меңгеруіне жағдай жасайды. Сонымен қатар І-ІІ сыныптарда қарапайым деңгейде алған білімдері жаңа мазмұнмен толықтырылады. Мысалы, ІІІ сыныптағы «Табиғат» мазмұндық желісінің оқу материалдары адамның табиғи ортасы, табиғат пен адамның бір-бірімен қатынастары туралы білімді қамти отырып, «Табиғатты оқып-үйрену әдістері», «Дене. Зат. Құбылыс», «Ауа, су, ауа райы», «Тау жыныстары және пайдалы қазбалар», «Өсімдіктер», «Жануарлар» тақырыптары бойынша берілген. ІІІ сыныпта дүниетануды оқытудың мұндай құрылымы өсімдіктер мен жануарлардың биологиялық сипатын, өсімдіктер мен жануарлардың көптүрлілігін, олардың әртүрлі тіршілік ету ортасына бейімделуін, бір-бірімен байланысын, олардың адам өміріндегі маңызын оқып үйренуге жағдай жасайды.
ІV сыныптағы оқу материалдарының мазмұнында Табиғат» мазмұндық желісі «Жергілікті жерде бағдарлану әдістемесі», «Туған жердің табиғаты. Рельеф», «Пайдалы қазбалар», «Су», «Су және ауа райы», «Жер – ғарыштық дене» тақырыптары бойынша берілген.
«Жергілікті жерде бағдарлану әдістемесі» тақырыбы бойынша сабақ жүргізу, топсеруен, табиғатқа бақылау жасау, практикалық жұмыстар арқылы оқушылар көкжиек, компас, план, карта туралы алғашқы түсініктер алады. Практикалық жұмыстардың нәтижесінде картамен жұмыс істей алу дағдылары қалыптасады. Оқушылардың осы алған білім, біліктері оларды табиғаттың алуан түрлігін қабылдауға дайындайды.
Оқу бағдарламасында оқушылардың практикалық біліктері мен дағдыларын қалыптастыруға орын берілген. Бұл үрдіс ұзақ әрі жүйелі мақсатты жұмысты қажет етеді. Мысалы, термометрдің құрылымын оқып-үйрену арқылы оқушылар судың температураларын анықтай алады, «Бақылау күнделігінің» жұмыс нәтижелерін қорытындылап, өңдейді. Оқушылар «Бақылау күнделігіндегі» ауа райына жасалған бақылауларды, тексеріп, дәптерлеріне жазады. Ол оқушылардың температураның «қосу», «алу» белгілерін анықтай алуларына көмектеседі, мысалы, ауа райының 10 градус жылылығы мен 10 градус суықтығын белгілеуді үйренеді.
ІV сыныпта оқушылардың тәжірибе және бақылау жүргізуіне арналған практикалық жұмыстар қарастырылған. «Топырақ, оның құрамы» тақырыбы бойынша оқушылар топырақтың құрамын анықтудың қарапайым тәжірибелерін жүргізеді. Соның нәтижесінде оқушылардың тәжірибе жүргізу біліктері мен дағдылары қалыптасады.
Оқу бағдарламасында қарастырылған топсеруен оқу пәніне бөлінген уақыт көлемінде жүргізілуі тиіс. Оның мазмұны оқу материалдарының мазмұнына сәйкес, өзара байланыста қарастырылады. Топсеруеннен алынған нәтижелер сабақ барысында қолданылады. Мысалы, табиғатқа серуен құру нәтижесінде оқушылар кеппешөп дайындау үрдісімен танысады.
Топсеруеннің оқушылардың қоршаған айнала ортаны танып білуінде танымдық және тәрбиелік мәні зор. Ол оқушылардың алған теориялық білімін тереңдетіп, кеңейтуге және практикалық біліктері мен дағдыларын қалыптастыруға жағдай жасайды.